Alberto Iñurrategi

"Everestekin maiteminduta segitzen dut; asko erakartzen nau" 

Paiju Peaken tontorrari begira geratu zen iaz Alberto Iñurrategi, baina porrotetatik garaipenetatik baino gehiago ikasten dela aitortuta, 2014an berriz itzuliko da Karakorumera. Iaz hasitako lanak bukatzeko aukera gehiago dituztela uste du. 

Urte berria mendiari begira hasi du Alberto Iñurrategik (Aretxabaleta, 1968). Euskal alpinistak makina bat tontor garai zapaldu ditu, baina gailurrik gabe ere itzuli behar izan du behin baino gehiagotan etxera. Ez, ordea, esku-hutsik. Porrotari gorazarre hitzaldiaren aitzakian, atzo, gaur eta biharko mendizaletasunaz hitz egin du, Vielhan egindako elkarrizketan, abenduaren 14an.

Joan den udan helburua bete gabe itzuli zineten etxera. Zer gertatu zen Paiju Peaken?

Paiju Peakeko espedizioan oso informazio gutxi geneukan igo nahi genuen mendiaz. Ezagutzen ez duzun leku batera joaten zarenean berritasunaren eta abenturaren emozioa daukazu, eta hori pizgarri garrantzitsua da. Alde txarra ere badu, ordea: ez da erraza etxetik ekipaje arinarekin eta argazki batean oinarritutako ideiarekin irten eta planteamenduan, iristeko moduan eta denboran asmatzea. Paijun planteamenduan huts egin genuen. Kontserbadoreagoak izan behar genuen ahalegin bat baino gehiago egin ahal izateko. Nuptsen ezin duzu beste saialdirik egin, baina Paijun bai, garaiera eta konpromisoa ezberdinak direlako. Ez genuen asmatu. Hori da ezezagunak daukan arriskua.

Porrotetik garaipenetik baino gehiago ikasi duzu?

Denok ikasten dugu gehiago porrotetatik garaipenetatik baino. Lehengoan egunkari batean irakurri nuen arrakasta erraz ahazten dela autoatseginarekin batera; porrotak, berriz, autokritikara, estrategia aldatzera eta bizitzako esperientziatik ikasgaiak ateratzera eramaten zaitu. Denoi gustatzen zaigu arrakasta, baina porrota ez da zerbait negatiboa.

Mendi ez horren garaiak baina teknikoagoak egin nahi dituzu orain?

Ez, mendi garaietara joateko gogoz nago oraindik. Everestekin maiteminduta segitzen dut, esaterako. Asko erakartzen nau oraindik. Ez diet mendi garaiei uko egiten, baina mendi asko daude aukeran eta komeni da tarteka mendi garaietatik irtetea. Karakorumen ezin konta ahala aukera daude. 7.000 metrotik gorako tontor asko daude, inork inoiz igo gabekoak eta mendizaletasunarentzat punta-puntakoak.

Zer esan nahi du horrek? Aurki ikusiko zaitugu berriz espedizio batean?

Bai, 2014an Paiju Peakera itzultzeko asmoa daukagu, helburuak merezi baitu. Ekipoaren zati bat Skardun utzi genuen, eta lanaren zati bat egina dago: informazioa, nola iritsi, mendiaren neurria. Hori guztia alde daukagu, eta joan den udan baino aukera gehiago ere badauzkagu.

Neguko espedizioek erakartzen zaituzte?

Ez bereziki. Baliabide eta logistika handia behar dira alpinistikoki inolako ekarpenik ez duten igoerak egiteko. Soka finkoa erabiliz, gainera. Zortzimilakoak neguan igotzea ez da europarrontzat; errusiar eta poloniarrentzat bai. Oso gogorra da.

Egingo zenuke espediziorik bakarrik?

Ez. Broad Peakera bakarrik iritsi nintzen, eta ez nau erakartzen. Horrez gain, mendiok oso handiak dira, eta oso arriskutsua iruditzen zait. Ez nago mendira bakarrik joateko egina.

Everest aipatu duzu. Alpinista askorentzat berezko xarma erabat galdu du munduko sabaiak.

Ez dut uste Everestek horrenbeste galdu duenik. Goi mailako alpinistak ez dira horren mendi garaietan ibiltzen, Ueli Steck izan ezik, punta-puntako zortzimilakoetan murgilduta baitago azken urteetan. Baina Mick Fawler edo Steve Houseren antzekoak seimilako eta zazpimilakoetan dabiltza, zailtasun teknikoagoekin. Eboluzio hori normala iruditzen zait, baita Everestera edo zortzimilakoetara horrenbeste jende joatea ere. Gauza bera gertatu da Aneto, Montblanc, Aconcagua eta McKinleyrekin. Mendi garaienek jende asko erakartzen dute. Niretzat ere oso erakargarriak izan ziren gaztetan. 22 urterekin ilusio ikaragarria neukan 8.000 metrotik gora egotea zer zen jakiteko. Horregatik ulertzen dut jendeak Cho Oyu, G-II edo Everestera joan nahi izatea. Besterik da, ordea, Everesteko oinarrizko kanpalekura joan eta hastapen ikastaro bat egin behar izatea kranpoiak lehenengoz jartzen ikasi eta Everest igotzen saiatzeko. Hori ez dut ulertzen. Askok gainera bizitako esperientzia bakarra izango balitz bezala kontatzen dute gero. Hor galtzen da neurria.

Nondik igoko zenuke Everest?

Ikaragarri gustatuko litzaidake Hornbeinetik joatea, baina bide arruntetik ere gustura joango nintzateke. Bi aldiz baino ez da igo bide arruntetik estilo alpinoan: Messnerrek eta Loretanek, eta Troilletek. Askok diote Everest autobide bihurtu dela, garaierako turismo, behien bide. Udaberrian izango da hori. Udazkenean joatera gonbidatuko nituzke horiek guztiak, elurretan bidea zabaltzen. Xerpa saldo bat eramaten baduzu bidea zabaltzen, soka finkoa jartzen eta pioleta bera ere oinarrizko kanpalekuan uzten baduzu behar ez duzulako, orduan bai, orduan galdu egiten da emozioa. Udazkenean, ordea, ez dago inor Everesten, eta hori luxua da. Inori ez zaio bururatzen udazkenean Everestera bide arruntetik estilo alpinoan joatea, baina lehen mailako helburu alpinistikoa da.

Istiluengatik ere albiste izan da oraintsu Everest. Zer dakizu xerpen eta Steck-Mororen arteko ika-mikaz?

Sekula ez dut halakorik ezagutu izan, ezta halakorik ikusi ere. Ezerk ez du indarkeria hori justifikatzen, baina ez nengoen han, eta ez dakit zer gertatu zen. Gertatutakoari ez diot arrazoizko azalpenik ikusten, baina egia da mendian gero eta egoera zailagoak sortzen direla. Espedizio askotan, bertakoak gaizki tratatzen dituzte askok, eta horrek arazoak sor ditzake, baina hortik Everesten gertatu zenera alde handia dago.

Himalaismoa aldatzen ari dela diote askok. Zertan?

2000. urtera arte bizi osoan anaiarekin eskalatu nuen, eta sokalaguna dena zen niretzat. Gero zorte handia izan nuen Jon Belokirekin eskalatzeko. Belokik bizitzako gorabeherengatik utzi egin behar izan zuen, eta orduan Vallejo eta Zabalzarekin hasi nintzen. Bere lanak eta zureak zabalduko dizute bidea. Elkar ulertzea ezinbestekoa da, lagunaren keinuak eta hitzak ulertzea eta ikuspegi bera izatea. Niretzat oso garrantzitsua da sokalaguna, eta pena ematen dit alpinismoaren balio gorena galtzen ari dela ikusteak. Orain jendea ahal duenarekin joaten da, eta zenbait egoerak zer pentsatua ematen dute. Edonorekin joaten bazara eta lagun baten erreskatean parte hartzea egokitzen bada, geu arriskatu ordez xerpak arriskatzea nahi dugu. Ez dago sokaren baliorik. Atzera begiratzea aski da aurreko belaunaldiek nola funtzionatzen zuten ikusteko: talde itxiak ziren. Sokalaguna ez zen beste norbaitekin eskalatzea emaztearekin fidela ez izatearen parekoa zen.

Mendian teknologia berriak erabiltzearen alde zaude?

Egun gauzarik arruntena ere albiste bihur liteke hedabideetan kontatuz gero. Teknologia berriek erraztu dute hori. Nork bere eran kontatzen du, inolako erreferentziarik gabe, eta agian kontatzen ari dena orain dela 50 urte ere egin zela jakin gabe. Gauzak erabat aldatuta kontatzeko arriskua ere izaten da halakoetan. Dena den, egoki erabiltzen badira, teknologiak oso lagungarri izan litezke eta mendiko edozein jarduera orain dela 25 urteko abentura espirituari eutsiz egin litezke. Alpinismoaren historian alpinistak beti saiatu dira garaian garaiko punta-puntako ekipamendua eta teknologia eskuratzen. Garai bakoitzean garaiko baliabideak. Esaterako, satelite bidezko telefonoa larrialdietarako edo familiarekin astean behin hitz egiteko baino erabiltzen ez baduzu, espedizioak ez du ezer galtzen, nire ustez. Batzuetan ulergaitza egiten zait jendeak satelite bidezko telefonoari uko egitea larrialdietarako.

Oxigenorik, ordea, sekula ez duzu erabili.

Ez dut inoiz erabili, eta ez dut uste erabiliko dudanik, ospitaleratzen ez banaute behintzat (barrez). Ez dut ulertzen zailtasun bat oxigeno artifizialarekin gainditzea, baina errespetatzen dut batzuek erabiltzea. Ez zait gaizki iruditzen betiere oxigeno botila behera eramaten badute gero.

Goi garaierako erreskateek ere zeresana eman dute azkenaldian.

Alpeetan eta Pirinioetan eztabaida handia sortzen ari da bai. Alpeetan beren mugen gainetik dauden zailtasunetan sartzen dira mendizale asko, badakitelako sakelako telefonotik dei bat eginez hormatik helikopteroz aterako dituztela. Hori ezinezkoa zen orain dela 15 urte. Juanito Oiartzabal, esaterako, 7.000 metrotik jaitsi zuten, baina halako garaieretan, pilotuek arrisku ikaragarria hartzen dute, eta batzuetan, arduragabekerien ondorioz baino ez da. Hala ere, oso zaila da esatea zer den arduragabekeria eta zer ez, zer erreskate kobratu behar den eta zein ez.

Alpinistak egiaztatu behar al du tontorrera iritsi dela?

Gero eta interes komertzial eta ekonomiko gehiago daude, eta neurri batean egiaztatu beharko genuke nora iritsi garen. Hainbat modu daude tontorrera iritsi izana egiaztatzeko, eta ez zait horren zaila iruditzen argazki bat edo lekuaren deskribapen zehatz bat egitea. Gailurrera bakarrik iritsi eta kamera galtzea behin gerta dakizuke, baina bitan… ez dakit ba. 20 urtean niri sekula ez zait gertatu. Inoiz ez dut arazorik izan gailurrean argazki bat egiteko, baina gerta liteke. Oso eguraldi txarrarekin iristea ez da arraroa, baina zehaztasunik eman edo deskribapenik egin ahal izatea bai. Hori norberaren esku dago, norberaren kontzientzia da.

28 orduan igo liteke Annapurna?

Ueli Steckek egin duena ikaragarria da, eta Steck izanik ez dut inolaz ere zalantzan jartzen. Orain dela urte gutxi 15 orduan igo zen Shishara. Nik neuk ere egun batean egingo nuke igoera hori, baina Annapurna beste kontu bat da. Nik ez nuke bost egunetan ere egingo. Ni han izan naiz, eta ikaragarria da mendi horren azpian jarri eta zein handia den ikustea.

Ueli Steck eta Kilian Jornet bezalakoekin, himalaismoa lasterketa bihurtzen ari al da?

Zenbat Ueli Steck eta zenbat Kilian Jornet daude munduan? Bana baino ez. Alpinismoa himalaismora eramatea ez da berria, baina Kilian molde guztiak hausten ari da. Gauza sinestezinak egiten ditu. Ez dakit Cervinon egin duena Everesten errepikatzeko modurik izango duen, baina ez nuen uste Steckek ere Annapurna 28 orduan egingo zuenik.

20 urte baino gehiago daramatzazu mendian. Berandu hasi zinen, baina ibilbide azkarra egin duzu Himalaian.

Zortzimilakoekiko pasioa oso gazterik sortu zitzaidan, baina oso berandu hasi nintzen alpinismoan. Ez zitzaidan aldapak igotzea gustatzen, ezta ibiltzea ere. 15 urterekin kirol eskaladan hasi nintzen. Fanatikoa nintzen eta gorroto nuen ordu laurden baino gehiago oinez egitea. Oso berandu egin nuen Pirinioetara lehen bidaia, 18 urterekin, anaiak xaxatuta. Posetsen aldatu egin nintzen, Pirinioetara egin genuen lehen bidaian. Orduan esan nuen: «Asko gustatzen zait hau». Gero oso azkar joan zen dena. Urte hartan bertan Alpeetara joan ginen eta bi urte geroago Pumorira (7.161 m).

Carlos Soria bezala ikusten duzu zeure burua 70 urterekin?

Soriarena miresgarria da, baina lortezina. 70 urtera motibazio horrekin, odol horrekin eta borrokatzeko gogo horrekin iristea miresgarria da, baita 60 urte gazteagoa den jendearekin elkarbizitzeko gogoarekin egotea ere. Lanbidea utziko dut, baina zaletasuna ez dut uste. Ikaragarri gustatzen zait.