Urriaren 10a zen. Mundua behera etorri zitzaion une hartan, baina zortzi hilabete pasatu dira ordutik eta tunelaren amaieran argia ikusten hasi da. Hezur-muin transplantea egin diote, eta momentuz, emaitzak onak dira. Eskerrak eman nahi dizkie bere deiari erantzunez hezur-muin emaile egin diren herritar guztiei.
- Iazko oporretan hasi zen zure amesgaiztoa. Nola gogoratzen duzu hasiera hura?
Cadizen geunden oporretan, abuztua zen, eta gorpuzkera arraroa igartzen nuen. Tentsioa baxu neukan, nekea igartzen nuen, baina beroaren eragina izango zela uste nuen. Etxera itzuli ginenean, baina, egoera ez zen hobetu. Sukarra igotzen zitzaidan egun batzuetan, korrika egitera irteten nintzen eta ezin nuen... Medikuarengana jo nuen. Ordezko sendagile bat zegoen, eta gripea izan zitekeela esan zidan. Antibiotikoak eman zizkidan hiru egunetan hartzeko, eta hasieran ematen zuen sendatu nintzela, baina sukarra itzuli zen, pisua galtzen hasi nintzen, eta egun batzuetara hezurretako mina sentitzen hasi nintzen. Min arraroa zen, eta berriz joan nintzen medikuarengana. Orduan nire betiko medikua zegoen, eta pneumoniaren itxura hartu zion. Plaka eta analisiak egitera bidali ninduen. Hurrengo egunean deitu zidaten Donostiatik, analisietan zerbait ez zegoela ondo esanez, eta joateko.
- Nola eman zizuten gaixotasunaren berri?
Donostiako kontsultan bertan azaldu zidaten dena argi eta garbi. Leuzemia neukala esan zidaten, baina proba gehiago egin behar zizkidatela jakiteko zein leuzemia mota zen. Kimioterapia tratamendua berehala hasi behar nuela esan zidaten, eta kontsultara joan nintzenean bertan ingresatu ninduten. Gaixotasunak fase desberdinak dituela azaldu zidaten, eta azken fasean hezur-muin transplantea beharko nuela esan zidaten.
- Nola hartu zenuen?
‘Baina nondik etorri zait hau niri?’, pentsatu nuen. ‘Kirola egiten dut, elikadura ere zaintzen dut, eta hau?’. Ezin nuen sinistu. Nire familian denak zahartzaroan hil dira, ez daukagu horrelako aurrekaririk, eta ez nuen ulertzen. Baina gaixotasuna ez da genetikoa. Nire kasuan, gen batek mutazio bat izan zuen, eta horren ondorioz, globulu txuriak ugaritu zitzaizkidan. Edozeini gertatu ahal zaio, baina ez nuen sinisten gertatzen ari zena egia zela.
-Heriotzaren mamua ikusi zenuen?
Berehala, gainera. Leuzemia hitza entzuteaz bat, hil egin behar nuela pentsatu nuen, eta gainera, laster hilko nintzela. Zelula txarren portzentaje oso altua neukan, eta sendagileek esaten zidaten arren portzentaje horri garrantzirik ez emateko, nik ezin nuen hori burutik kendu. Beldurtu egin nintzen. Medikuek lasaitu ninduten, esanez gorputz bakoitzak desberdin erantzuten duela gaixotasunaren aurrean, eta lasai hartzeko. Transplantearen fasera iritsi aurretik beste bi fase gainditu behar nituela esan zidaten, eta ordura arte denbora zegoela esanez lasaitu ninduten. Baina heriotzaren mamu hori ez da erraz uxatzen, eta oraindik ere bueltaka dabil nire buruan. Ez naiz horretan pentsatzen bizi, baina hor dago.
- Kontsultara joan eta ospitalean geratu behar izan zenuen, tratamendua berehala hasteko.
Bai. Lehenengo proba batzuk egin zizkidaten, gaixotasunari abizenak jartzeko: Leuzemia linfoblastica Philadelphia da nik daukadana. Hilabete inguru egon nintzen ingresatuta lehenengo fasean, eta tarte batean isolatuta, gainera. Kimioterapia sesio oso gogorrak eman zizkidaten, eta defentsa gabe geratu nintzen. Bisita bakarra uzten zidaten, oso arriskutsua zelako kanpoko gaixotasunen bat harrapatzea. Egoera horretan katarrorik txikiena ere izugarri konplikatu daiteke, eta ez da komeni. Lehenengo fasean minbizia ahalik eta gehien garbitu behar da kimioterapiarekin. Luzea eta gogorra izan zen, baina emaitza onak izan nituen, eta pozik itzuli nintzen etxera. Bigarren fasea eramangarriagoa izan zen, ingresoak laburragoak izaten zirelako. Hiru-lau egun egiten nituen ospitalean kimioterapia sesio arinagoarekin. Etxera etortzeak ilusioa egiten du, eta denok eraman genuen hobeto. Niretzako gogorrena azken fasea izan da, tranplantearena.
- Batzuek isilean eramaten dute gaixotasuna, baina zuk publiko egin zenuen, hezur-muin bateragarri bat behar zenuela esanez.
Bai. Ni oso pertsona irekia naiz eta gauzak kontatzeak asko laguntzen dit. Nire egoerari buruz idazten hasi nintzen paperean, eta senarrari esan nion gustatuko litzaidakeela testu hura nunbaiten argitaratzea. Gure lehengusina Miren [Otal] sare sozialetan asko ibiltzen da, eta berak egin zuen publiko nire idatzia.
- Espero zenuen herriak horrela erantzutea?
Inondik inora. Ez nuen espero herriak horrela erantzungo zuela nigatik, eta oraindik ere hunkituta nago. Asko, gainera, ez ziren nire gertuko lagunak ere. Kaletik ezagutzen ninduten, eta askok ezta hori ere, baina jende pila bat animatu zen emaile egitera, eta bihotzez eskertzen diet. Animoak emateko mezu pila bat jaso nituen, jende pila bat gerturatu zitzaidan eta horrek indar handia eman zidan. Donostia Ospitaleko hematologia sailean ere esan zidaten sekulako lana eman niela! Elgoibarko anbulatorioan ere unitate berezi bat zabaldu behar izan zuten hemen bueltako jende guztiari erantzuteko. Oso hunkigarria izan zen. Askotan esaten dugu gizarte pasibo batean bizi garela, baina jendeak erakutsi du beharra dagoenean erantzuten duela.
- Nola eraman zenuen hezur-muin bateragarri baten zain egotea?
Ondo eraman nuen, ez nengoelako horren zain. Banekien aurretik bi fase gogor nituela, eta egunerokoan pentsatzen nuen. Gainera esan zidaten hezur-muin bateragarria aurkitzeko portzentajea oso altua zela, eta ia beti agertzen zela emaile bateragarriren bat. Emaile guztiak mundu mailako sare batean sartzen dira, eta hor jende pila bat dago. Alde horretatik baikor nengoen, eta pentsatzen nuen agertuko zela niretzako emaileren bat. Bigarren fasean nengoela esan zidaten bazeudela nirekin bateragarriak ziren bi emaile. Bestela, azken aukera gurasoak izaten dira. Gurasoen hezur-muina %50ean da bateragarria seme-alabenarekin. Onena da 100%ean bateragarria den emailea aurkitzea, baina hori oso zaila izaten da. Nirea %95ean zen bateragarria.
- Hirugarren fasera iritsi zinen, beraz. Transplantearen unea.
Bai, gogorra izan zen. Transplantea egin aurretik radioterapia sesio gogor bat egin behar izan nuen, eta fisikoki kalte handiak eragin zizkidan. Radioterapia lokalizatua denean ez da horren bortitza izaten, baina nire kasuan sistema inmunologiko guztia tratatu behar zidaten, izpiak gorputz osora botatzen zizkidaten, eta oso mingarria izan zen. Gero transplantea bera odol transfusio bat modukoa da.
- Ez dute esaten zein den emailea. Gustatuko litzaizuke ezagutzea?
Bai, nahiko nioke pertsonalki eskerrak eman, baina protokoloa hori da, eta ez diot buelta gehiegirik ematen. Badakit 1980an jaiotako mutil bat dela. Hasieran esan zidaten polakoa zela, baina informean alemaniarra dela jartzen du, beraz, ez dakit.
- Zer moduz zaude orain?
Ondo nago, indartsu eta ilusioz beterik. Tratamenduan jarraitzen dut, oraindik kimio sesio batzuk falta zaizkit, baina momentuz egin dizkidaten proben emaitzak onak izan dira, eta horrek indar handia eman dit. Orain asko zaindu behar naiz. Elikadura zaindu behar dut, eguzkirik ez zait komeni... Lagunen eta etxekoen babesa oso garrantzitsua izan da guzti honetan. Ospitalean egonaldi luzeak egin ditudanean amaginarreba joaten zen gure etxera eta alde horretatik oso lasai nengoen, banekielako umea ondo zainduta zegoela. Umeak badaki gaixorik nagoela, baina egoerara moldatzeko sekulako erraztasuna dute umeek, eta ondo darama. Etxekoek, azken batean, nire arabera bizi dute hau. Ni ondo ikusten banaute, beraiek ere hobeto daude, eta horregatik ere gogor egon behar naiz. Lehenengo nigatik, jakina, baina beraiegatik ere bai. Pisua berreskuratzen hasi naiz, eta ile pixkat ere badaukat. Hasieratik esan zidaten ilea galduko nuela, baina ez nion batere garrantzirik eman horri. Ilea inoiz hazten ez bazait ere ez zait inporta, sendatzen banaiz. Batzuk oso gaizki eramaten dute ilearen kontua, eta pelukak erabiltzen dituzte, baina nik zapiak eta txapelak erabiltzen ditut. Oso politak daude, eta ni horrela eroso nago. Hasierako kolpe hura gogorra izan zen, baina orain hasi naiz tunelaren amaieran argia ikusten. Eskerrak eman nahi dizkiet etxeko guztiei, Elgoibarko eta Debako bizilagunei eta odol eta hezur-muin emaileei ere bai. Odola guretzat ura bezain garrantzitsua da. Emaileen garrantzia nabarmendu nahiko nuke, organo eta odola emateak bizitza asko salbatzen dituelako.